Rối loạn cảm xúc lưỡng cực (bipolar disorder) là một bệnh tâm thần gây ra sự không ổn định đáng kể về cảm xúc, mức độ hoạt động và sinh hoạt hàng ngày. Triệu chứng của hội chứng này, đặc biệt là trong giai đoạn hỗn hợp, thường mang đến nhiều biểu hiện không bình thường và nghiêm trọng.
1. Rối loạn cảm xúc lưỡng cực giai đoạn hỗn hợp
1.1 Các giai đoạn của rối loạn lưỡng cực
Theo hệ thống ICD-10, rối loạn lưỡng cực được phân thành nhiều giai đoạn với mức độ biểu hiện khác nhau:
- F31.0: Hưng cảm nhẹ.
- F31.1: Hưng cảm từ trung bình đến nặng, không có triệu chứng loạn thần.
- F31.2: Hưng cảm kèm theo triệu chứng loạn thần.
- F31.3: Trầm cảm nhẹ đến trung bình.
- F31.4: Rối loạn lưỡng cực ở giai đoạn trầm cảm nặng, không có triệu chứng loạn thần.
- F31.5: Ở giai đoạn trầm cảm nặng kèm theo triệu chứng loạn thần.
- F31.6: Rối loạn cảm xúc lưỡng cực giai đoạn hỗn hợp.
- F31.7: Rối loạn lưỡng cực có xu hướng thuyên giảm.
- F31.8: Các dạng rối loạn lưỡng cực khác.
1.2 Rối loạn cảm xúc lưỡng cực giai đoạn hỗn hợp
Đây là trạng thái mà tâm trạng của người bệnh biến đổi liên tục và khó kiểm soát, với biểu hiện của cảm xúc hưng cảm và trầm cảm xảy ra đồng thời hoặc xen kẽ nhau. Đây thường là một dạng nghiêm trọng của rối loạn lưỡng cực, khiến cho tâm trạng biến đổi liên tục và khó dự đoán.
2. Biểu hiện của rối loạn cảm xúc lưỡng cực giai đoạn hỗn hợp
Việc nhận diện rối loạn cảm xúc lưỡng cực giai đoạn hỗn hợp có những biểu hiện rõ ràng:
- Người bệnh có thể trở nên cáu kỉnh hoặc kích động quá mức.
- Dấu hiệu của trầm cảm giống như trường hợp trầm cảm thông thường, bao gồm tâm trạng buồn bã, mất hứng thú, cảm giác vô dụng, tội lỗi và ý định tự tử.
- Giai đoạn chuyển đổi giữa hai tâm trạng trái ngược có thể kéo dài từ vài ngày đến vài tuần, thậm chí lên đến vài tháng nếu không được điều trị. Giai đoạn này có thể lặp lại nhiều lần và việc hồi phục thường mất thời gian.
3. Hậu quả của Rối loạn Cảm xúc Lưỡng cực Giai đoạn Hỗn hợp
3.1 Nguy cơ Tự sát
Một trong những hậu quả nghiêm trọng nhất của Rối loạn Cảm xúc Lưỡng cực Giai đoạn Hỗn hợp là nguy cơ tự sát. Những người mắc bệnh này thường phải đối mặt với nguy cơ tự tử cao từ 10 đến 20 lần so với người bình thường. Khoảng 10% – 15% trong số những người này thậm chí mất mạng vì tự sát.
3.2 Lạm dụng Chất kích thích
Thống kê cho thấy, người bị Rối loạn Cảm xúc Lưỡng cực cũng có nguy cơ lạm dụng chất kích thích cao hơn, với gần 60% bệnh nhân lạm dụng ma túy hoặc rượu. Điều này làm tăng độ phức tạp và nghiêm trọng của triệu chứng, góp phần làm tăng nguy cơ tự sát.
4. Ai có Nguy cơ Cao?
Hầu như ai cũng có thể mắc phải Rối loạn Cảm xúc Lưỡng cực, nhưng Giai đoạn Hỗn hợp thường xuyên xuất hiện ở khoảng 50% người mắc Rối loạn Cảm xúc Lưỡng cực. Những người này thường ở độ tuổi trẻ, đặc biệt là ở tuổi vị thành niên, và hiếm khi gặp ở người trưởng thành sau 50 tuổi. Ngoài ra, người có tiền sử gia đình về Rối loạn Cảm xúc Lưỡng cực cũng có nguy cơ cao hơn.
5. Phương pháp Điều trị
Giai đoạn hưng cảm và trầm cảm trong Rối loạn Cảm xúc Lưỡng cực Giai đoạn Hỗn hợp đều đòi hỏi sự điều trị chăm sóc. Các loại thuốc điều trị cần phải có khả năng ổn định tâm trạng và chống loạn thần. Một số phương pháp điều trị gồm:
5.1 Ổn định Tâm trạng
Lithium: Phương pháp điều trị tiêu chuẩn cho biểu hiện hưng cảm. Tuy nhiên, hiệu quả của lithium giảm khi hưng cảm và trầm cảm xảy ra đồng thời. Việc này làm mất vài tuần để phát huy tác dụng hoàn toàn, nhưng giúp duy trì điều trị tốt hơn so với giai đoạn hưng cảm cấp tính.
Acid valproic, Carbamazepine, Lamotrigine: Các loại thuốc ổn định tâm trạng có hiệu quả.
5.2 Chống Loạn thần
Các loại thuốc chống loạn thần không điển hình được FDA chấp nhận cho giai đoạn hưng cảm trong Rối loạn Cảm xúc Lưỡng cực Giai đoạn Hỗn hợp:
– Aripiprazole (Abilify), Asenapine (Saphris), Olanzapine (Zyprexa), Quetiapine (Seroquel), Risperidone (Risperdal), Ziprasidone (Geodon).
– Thậm chí, có thể kết hợp các loại thuốc này với thuốc ổn định tâm trạng để điều trị dự phòng.
6. Điều trị Trầm cảm trong Rối loạn Cảm xúc Lưỡng cực Giai đoạn Hỗn hợp
Việc sử dụng thuốc chống trầm cảm như fluoxetine, paroxetine, sertraline có thể làm trầm trọng thêm triệu chứng hưng cảm, nhưng lại không cải thiện tình trạng trầm cảm khi cả hai xảy ra đồng thời. Do đó, hầu hết chuyên gia khuyến nghị KHÔNG NÊN sử dụng thuốc chống trầm cảm trong giai đoạn hỗn hợp, thay vào đó, ưu tiên sử dụng thuốc ổn định tâm trạng và thuốc chống loạn thần không điển hình làm phương pháp điều trị chính.