Bạn đã bao giờ tự hỏi liệu những con thạch sùng đáng sợ mà chúng ta thường thấy bò trên các bức tường lại có thể gây hại cho con người hay không? Với vẻ ngoài gớm ghiếc và những kẹp hàm nhọn hoắt, nhiều người không thể không lo lắng về những khả năng nguy hiểm mà chúng có thể gây ra. Tuy nhiên, sự thật về tính độc hại của con thạch sùng lại không đơn giản như chúng ta vẫn tưởng. Hãy cùng Doctors 24h tìm hiểu xem liệu những sinh vật này có thực sự đáng sợ như vẻ bề ngoài của chúng hay không.
Tổng quan về con thạch sùng
Con thạch sùng, hay còn gọi là bò rết, là một nhóm động vật thuộc lớp Chilopoda, bộ Scolopendromorpha. Chúng được biết đến với vẻ ngoài đáng sợ, với cơ thể dài, nhẵn nhụi và một loạt các chân nhọn hoắt. Các loài thạch sùng thường có kích thước từ vài cm đến hơn 30 cm, tùy thuộc vào từng loài. Điều đáng chú ý là kích thước không phải lúc nào cũng tương ứng với độ nguy hiểm của chúng.
Về phân bố, con thạch sùng có mặt ở hầu hết các châu lục trên thế giới, từ vùng nhiệt đới đến cận nhiệt đới. Chúng thường ưa những nơi ẩm ướt, tối tăm như dưới đá, gốc cây, những kẽ hở trong tường, sàn nhà… Một số loài thậm chí còn được tìm thấy ở những ngôi nhà hoặc công trình xây dựng do con người. Về thói quen, con thạch sùng hoạt động là ban đêm, khi nhiệt độ và độ ẩm thích hợp. Chúng săn mồi bằng cách sử dụng đôi chân cặp trước có nọc độc để tê liệt con mồi.
Tính độc hại của con thạch sùng
Về khả năng độc hại, quan điểm của các nhà khoa học về tính độc của con thạch sùng khá khác nhau. Nhiều nghiên cứu cho thấy, hầu hết các loài thạch sùng đều sở hữu một lượng nọc độc trong đôi chân cặp trước của chúng. Nọc độc này có thể gây ra các triệu chứng khó chịu, thậm chí nguy hiểm cho con người khi bị chúng cắn hoặc đâm vào.
Theo các nhà côn trùng học, nọc độc của thạch sùng chủ yếu chứa các hợp chất như serotonin, histamin và các độc tố khác. Những chất này có thể gây ra các phản ứng dị ứng như sưng, đau, nóng rát, ngứa ran khi da tiếp xúc. Trong một số trường hợp, nọc độc còn có thể gây ra các triệu chứng toàn thân như buồn nôn, chóng mặt, đau đầu. Tuy nhiên, mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng này phụ thuộc vào nhiều yếu tố như loài thạch sùng, lượng nọc độc tiêm vào, sức khỏe và độ nhạy cảm của người bị đốt.
Mặc dù hầu hết các loài thạch sùng đều sở hữu nọc độc, nhưng không phải tất cả chúng đều có khả năng gây hại nghiêm trọng cho con người. Các nghiên cứu cho thấy, chỉ một số ít loài thạch sùng lớn như Scolopendra gigantea, S. subspinipes hoặc S. alternans mới thực sự đáng sợ. Nọc độc của những loài này được xác định là có thể gây ra các triệu chứng như đau dữ dội, sưng phù, rối loạn tim mạch và thần kinh, thậm chí có thể dẫn đến tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng mức độ nguy hiểm của nọc độc thạch sùng không chỉ phụ thuộc vào loài mà còn phụ thuộc vào kích thước, số lượng nọc độc tiêm vào cơ thể, cũng như sức khỏe và tình trạng cơ thể của nạn nhân. Những người có hệ miễn dịch yếu hoặc trẻ em dễ bị ảnh hưởng nghiêm trọng hơn so với người khỏe mạnh. Ngoài ra, vị trí bị đốt cũng ảnh hưởng đáng kể, như đốt ở vùng đầu, cổ hoặc bụng thường nguy hiểm hơn so với tay chân.
Mặc dù chưa có số liệu thống kê chính thức, nhưng hầu hết các nhà khoa học đều đồng ý rằng các ca tử vong do nọc độc thạch sùng rất hiếm gặp. Đa số các trường hợp bị thương chỉ gây ra các triệu chứng như sưng, đau, ngứa tạm thời mà không đe dọa tính mạng. Tuy nhiên, vẫn có một số trường hợp nặng hơn, đặc biệt ở những người có sức khỏe yếu. Vì vậy, cần phải cẩn trọng khi tiếp xúc hoặc xử lý những con thạch sùng.
Những lưu ý khi tiếp xúc với con thạch sùng
Mặc dù tính độc của con thạch sùng không quá nghiêm trọng, nhưng vẫn cần phải cảnh giác và có các biện pháp phòng ngừa thích hợp khi tiếp xúc với chúng. Trước hết, cần biết cách nhận dạng các loài thạch sùng thông qua đặc điểm hình thái như màu sắc, kích thước, số chân… Điều này giúp ta dễ dàng phân biệt các loài nguy hiểm hơn.
Khi phát hiện con thạch sùng, tuyệt đối không nên cố gắng bắt hoặc chạm vào chúng. Thay vào đó, hãy dùng một vật cứng như que hoặc thứ gì đó để đẩy chúng ra khỏi khu vực sinh hoạt. Nếu không thể làm như vậy, hãy tìm cách di chuyển ra khỏi khu vực đó và để chúng tự đi. Tuyệt đối không được dùng tay trần để bắt hoặc chạm vào thạch sùng.
Trong trường hợp bị thạch sùng cắn hoặc đâm vào, cần rửa sạch vết thương bằng xà phòng và nước sạch để loại bỏ dư lượng nọc độc. Sau đó, đắp một miếng băng ướt lên vết thương và theo dõi sát tình hình. Nếu xuất hiện các triệu chứng như sưng, đau, ngứa, nóng rát kéo dài hoặc các dấu hiệu toàn thân như buồn nôn, chóng mặt, đau đầu… cần phải đến cơ sở y tế để được kiểm tra và điều trị kịp thời.
Đối với những trường hợp bị thương nặng hơn, như vùng đầu, cổ hoặc có dấu hiệu phản ứng dị ứng nghiêm trọng, cần phải được sơ cứu và chuyển viện gấp. Trong khi chờ đợi cấp cứu, cần giữ bệnh nhân nằm yên, theo dõi các dấu hiệu sinh tồn và kích hoạt các biện pháp hồi sức nếu cần thiết. Không nên cố gắng lấy ra hay làm gì khác với vết thương.
Ngoài ra, để phòng tránh các sự cố không mong muốn, người dân nên thường xuyên kiểm tra và dọn sạch những nơi ẩm ướt, tối tăm như gầm giường, khe tường, hốc cây… – những nơi thạch sùng thường lui tới. Khi phát hiện chúng, hãy nhanh chóng loại bỏ bằng các biện pháp an toàn như sử dụng thuốc diệt côn trùng hoặc dùng các dụng cụ cứng để lấy chúng ra khỏi khu vực sinh sống.
Đối với những người làm nghề liên quan đến côn trùng hoặc thường xuyên tiếp xúc với thạch sùng, cần phải được trang bị các thiết bị bảo hộ cá nhân như găng tay, kính bảo hộ… để hạn chế nguy cơ bị thương tích. Ngoài ra, cần được đào tạo về các biện pháp xử lý an toàn khi tiếp xúc với chúng.
Kết luận
Tóm lại, mặc dù con thạch sùng không phải là loài động vật cực kỳ nguy hiểm, nhưng vẫn cần phải thật cẩn trọng khi tiếp xúc. Chúng ta nên tìm hiểu thêm về đặc điểm và tính độc hại của chúng, đồng thời áp dụng các biện pháp phòng ngừa thích hợp để đảm bảo an toàn cho bản thân và những người xung quanh.