Bệnh Ảo Giác là gì?
Bệnh ảo giác là một triệu chứng của bệnh tâm thần phân liệt thể hoang tưởng, xuất hiện khi có rối loạn ở giác quan, khiến người bệnh tin rằng họ nghe thấy, nhìn thấy, hoặc cảm nhận những sự kiện không có thật. Tỉ lệ mắc bệnh trên toàn cầu được ước tính là 1% dân số.
Các loại ảo giác phổ biến bao gồm:
- Ảo thanh: Người bệnh có thể nghe những âm thanh như chuông, súng nổ, còi ô tô, hoặc nghe những cuộc trò chuyện không thực tế với người nào đó.
- Ảo thị: Bao gồm việc nhìn thấy hình ảnh về người, động vật, vật thể, hoặc ma quỷ, có thể sinh động hoặc không động.
- Ảo giác xúc giác: Bệnh nhân cảm nhận các trạng thái như điện giật, tê, lạnh, nóng, hoặc có vật bò dưới da.
- Ảo khứ giác và ảo vị giác: Người bệnh có thể cảm nhận mùi khó chịu hoặc vị không thực tế trong thức ăn và nước uống.
- Ảo giác nội tạng và ảo giác về sơ đồ cơ thể: Bệnh nhân cảm nhận sự tồn tại của dị vật hoặc sinh vật trong cơ thể, như đỉa trong tai, rắn trong bụng.
- Ảo giác lúc nữa thức lúc nữa ngủ: Xuất hiện hình ảnh không kiểm soát trước khi ngủ, ở chỗ tối, đặc biệt khi nhắm mắt.
- Các ảo giác đặc biệt (ảo thanh cơ năng): Ảo thanh xuất hiện do kích thích từ bên ngoài, chấm dứt khi kích thích kết thúc.
Nguyên nhân gây ra bệnh ảo giác
- Tâm thần phân liệt: Bệnh tâm thần phân liệt là một trạng thái tâm thần mãn tính, nghiêm trọng, làm cho người bệnh khó khăn trong việc phân biệt giữa thực tại và tưởng tượng. Ảo giác thị giác thường là một trong những triệu chứng phổ biến của bệnh này.
- Mê sảng: Mê sảng là trạng thái đột ngột và nghiêm trọng của rối loạn tâm thần, gây nhầm lẫn và xuất hiện ảo giác. Đây có thể xuất phát từ việc sử dụng quá mức rượu, ma túy, hoặc các rối loạn điện giải.
- Sa sút trí tuệ: Tình trạng giảm bộ nhớ và nhận thức, như sa sút trí tuệ, có thể gây ra vấn đề về ảo giác. Đến 20% người mắc sa sút trí tuệ có thể trải qua ảo giác thị giác.
- Động kinh: Cơn động kinh thường gắn liền với ảo giác thị giác, thường là các hình dạng đèn sáng nhỏ hoặc đốm màu sáng. Nguyên nhân có thể là khối u não, bệnh tim, đột quỵ, tăng huyết áp, hoặc sự tác động của rắn cắn.
- Đau nửa đầu: Người bị đau nửa đầu thường xuyên thường trải qua ảo giác, đặc biệt là thấy ánh sáng nhấp nháy hoặc các đốm sáng nhiều màu.
- Rối loạn giấc ngủ: Những người gặp rối loạn giấc ngủ hay mất ngủ có khả năng cao hơn về ảo giác. Có khoảng 37% bệnh nhân gặp ảo giác trước khi thức dậy sau giấc ngủ sâu.
- Bệnh Parkinson: Khoảng 50% bệnh nhân sống chung với bệnh Parkinson thường trải qua ảo giác, như nhìn thấy những hình ảnh không thực tế.
- Các khối u: Các khối u ảnh hưởng đến thần kinh thị giác và có thể gây ảo giác thị giác. Gần 15% bệnh nhân có khối u não thường xuyên gặp ảo giác.
Triệu chứng thường gặp của bệnh ảo giác
- Rối loạn chức năng cơ bản: Bệnh nhân thường trải qua sự mất mát trong việc kiểm soát các chức năng cơ bản, bao gồm cả quyền lực tự chủ, cảm xúc và hành vi cá nhân.
- Ý nghĩ sai lầm: Người bệnh thường có những ý nghĩ không chính xác, nhưng vẫn tin rằng những ý nghĩ đó là sự thật (hoang tưởng suy diễn).
- Tư duy vang thành tiếng: Cảm giác rằng những ý nghĩ của họ trở thành tiếng nói, nghe thấy trong đầu, và nghi ngờ rằng người khác có thể nhận biết hoặc đánh cắp ý nghĩ của họ.
- Chi phối và bị động: Người bệnh tin rằng ý nghĩ, cảm xúc và hành vi của họ được tạo ra và kiểm soát bởi người khác hoặc một sức mạnh nào đó, và họ ở trong trạng thái hoàn toàn bị động.
- Hoang tưởng hại hại: Có ý nghĩa rằng có người đang âm mưu hại họ, đôi khi kèm theo các thái độ, hành vi dò xét và tránh xa.
- Ảo giác thính giác: Nghe thấy những lời nói mà không có trên thực tế, từ ảo giác thính giác đang thảo luận về hành vi và ý nghĩ của bệnh nhân, đến những lời lăng mạ, chửi bới hay thúc giục để thực hiện một hành động cụ thể.
- Thay đổi nhân cách: Người bệnh có thể trải qua sự biến đổi đột ngột trong nhân cách và tập tính, từ phong nhã lịch thiệp sang người xấu tính, cục tính và ăn mặc luộm thuộm cẩu thả.
Cách điều trị bệnh ảo giác
- Tư vấn tâm lý (tâm lý): Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) thường được ưu tiên trong điều trị bệnh ảo giác, giúp nhận thức và kiểm soát hành vi liên quan đến lo lắng và cung cấp các kỹ năng đối phó.
- Thuốc chống trầm cảm: Sử dụng các loại thuốc có thể mang lại kết quả tích cực trong điều trị, đặc biệt là khi người bệnh có tình trạng tâm lý hoặc thể chất xấu.
- Hỗ trợ từ gia đình và người thân: Sự chăm sóc và động viên từ gia đình đóng vai trò quan trọng trong quá trình điều trị.
Phòng chống bệnh ảo giác
- Theo dõi yếu tố di truyền: Điều này giúp phát hiện và điều trị sớm.
- Kiên trì điều trị: Cung cấp điều trị tích cực và kiên nhẫn cho người bệnh.
- Tránh xung đột và mâu thuẫn: Tạo môi trường hòa thuận trong gia đình và nơi làm việc.
- Hạn chế chất gây nghiện: Tránh sử dụng các chất gây nghiện có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh ảo giác.
- Tập thể dục thường xuyên: Hoạt động thể chất có thể hỗ trợ tinh thần.
- Ăn uống lành mạnh và đủ chất: Dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong sức khỏe tinh thần.
- Ngủ đủ giấc và nghỉ ngơi: Bảo đảm giấc ngủ đủ thời gian và chất lượng.