Thông tin Chi Tiết về Cây Cách (Premna corymbosa)
Cây Cách, hay còn được biết đến với các tên gọi khác như Vọng Cách, Bông Cách, có tên khoa học là Premna corymbosa (Burm. f.) Rottl. et. Willd., thuộc họ Cỏ Roi Ngựa – Verbenaceae.*
Đặc Điểm Về Hình Thái Của Cây Cách
Cây Cách thường là cây gỗ nhỏ, có phân nhánh và đôi khi mọc dạng leo, thường có gai. Lá của cây Cách có hình dạng rất đa dạng, có thể là hình trái xoan hoặc trái xoan bầu dục, với gốc tròn hoặc hình tim, chóp tù hoặc có mũi ngắn. Kích thước lá có thể lên đến 16cm chiều dài và 12cm chiều rộng, có bề mặt nguyên hoặc hơi khía răng ở phần trên, và thường ít lông, đặc biệt là ở dưới lá và trên các gân lá. Hoa nhỏ, màu trắng lục xám, sắp xếp thành cụm ngù ở đỉnh cây. Quả hạch có hình trứng, màu đen, với kích thước khoảng 3-4mm, được chia thành 4 ô, mỗi ô chứa một hạt.
Cây Cách thường mọc trong rừng hỗn giao, ven rừng và ven đường, đặc biệt là ở độ cao dưới 300m. Cây này ra hoa từ tháng 4 đến tháng 10.
Phân Bố Của Cây Cách
Cây Cách có mặt tự nhiên ở nhiều nơi từ Bắc vào Nam Việt Nam, mọc hoang và cũng được trồng ở đồng bằng và rừng núi. Ngoài ra, nó còn phân bố ở Ấn Độ, Lào, Campuchia, Thái Lan, Malaysia, Indonesia, Papua New Guinea và Australia.
Bộ Phận Dùng Của Cây Cách
Bộ phận dùng chủ yếu là lá, rễ và cành của cây Cách (Folium, Radix et Ramulus Premnae Corymbosae). Rễ và lá có thể được thu hái quanh năm, sau đó được rửa sạch, phơi hoặc sấy khô trước khi sử dụng.
Thành Phần Hoá Học Của Cây Cách
Toàn bộ cây Cách mang mùi khá khó chịu, nhưng lá thường có mùi thơm và có màu hơi đen. Rễ có vị đắng, mang hương dễ chịu. Trong thành phần hóa học, cây Cách chứa một tinh dầu thơm và một chất màu vàng. Vỏ cây chứa hai alkaloid là premnin và ganiarin. Premnin có tác dụng giống như thần kinh giao cảm, giảm sức co của tim và làm dãn nở đồng tử.
Tính Vị và Tác Dụng của Cây Cách
Cây Cách có vị ngọt, nhẹ, tính mát và có tác dụng trợ tỳ can, mát gan, sáng mắt, tiêu độc và lợi tiểu. Rễ của cây Cách có tác dụng thông kinh mạch, giải tán ứ kết, giúp tê bại, và hỗ trợ tiêu hóa.
Công Dụng Làm Thuốc Của Cây Cách
Cây Cách được sử dụng trong việc điều trị phù do gan, xơ gan và lỵ. Nó cũng được sử dụng trong việc điều trị thấp khớp và làm thuốc lợi sữa. Tại Ấn Độ, cây Cách được sử dụng để giảm đau dây thần kinh, với rễ được sử dụng để điều trị xuất huyết não.
Ở Ấn Độ và Indonesia, lá của cây Cách được sử dụng nhiều trong việc điều trị cảm lạnh và sốt, đồng thời còn được sử dụng dưới dạng xúp làm thuốc lợi tiêu hoá và kích thích tiểu tiện. Liều lượng thường là 8-12g lá và đọt cây mỗi ngày, trong khi rễ thường sử dụng với liều ít hơn.
Đơn Thuốc
1. Chữa Lỵ: Dùng lá Cách tươi 30g, giã nát, pha nước sôi để nguội, vắt nước và thêm đường cho ngọt trước khi uống. Liều dùng là 30-40ml mỗi ngày. Trẻ em có thể dùng nửa liều của người lớn. Cũng có thể sử dụng lá khô với liều 10-15g mỗi ngày, sắc nước uống.
2. Hậu Sản Vàng Da: Dùng lá Cách phối hợp với Nhân Trần và Cối Xây, với liều lượng bằng nhau là 12g, sắc nước uống.