Mỗi khi sờ tay vô phần ngực các bạn có thể cảm nhận được một loại nhịp đập nhấp nhô điều đặn hoạt động liên tục đó là kết quả của một chu trình hoạt động của tim.
Bạn sẽ cảm nhận rõ rệt hơn ở vùng trung thất trong ngực nếu đặt tay đúng vị trí của nó là ngực trái lệch về phía trung tâm khoang ngực, chức năng của chúng vô cùng quan trọng đến sự sống con người cũng như các loài động vật khác trên thế giới . Nhìn chung thì tim có chức năng bơm máu chứa oxy từ phổi đến các cơ quan và ngược trở lại là bơm máu chứa ít oxy trở về phổi , bên cạnh đó tim cũng sẽ giúp cho quá trình trao đổi chất được lọc đầy đủ các cặn bả sau mỗi chu trình .
1. Cấu tạo và chức năng chính của tim
Có thể nói, tim là một trong những cơ quan quan trọng bậc nhất trong cơ thể con người. Nó được tạo thành từ một loại cơ đặc biệt, được gọi là cơ tim. Thông thường, tim người được chia thành 4 phần, bao gồm:
Ở nửa trên: tâm nhĩ trái và tâm nhĩ phải. Đặc điểm chung của hai tâm nhĩ này là có thành mỏng, được ngăn cách bởi vách liên nhĩ, nhĩ phải nhận nhiệm vụ đưa máu đổ về từ tĩnh mạch chủ trên và dưới xuống tâm thất phải, nhĩ trái nhận máu trở về từ phổi đưa xuống thất trái.
Ở nửa dưới: tâm thất trái và tâm thất phải. Các tâm thất thường có thành dày, được ngăn cách bởi vách liên thất, đảm nhiệm vai trò bơm máu vào động mạch. Tâm thất phải bơm máu vào động mạch phổi để máu nhận Oxy và thải khí CO2, tâm thất trái bơm máu lên cung động mạch chủ để máu đi nuôi khắp cơ thể.
Tim là một phần vô cùng thiết yếu trong hệ thống tim mạch. Nó bơm oxy và máu giàu chất dinh dưỡng đi khắp cơ thể để duy trì sự sống. Tim có kích cỡ bằng nắm tay này đập liên tục (mở ra và đóng lại) khoảng 100.000 lần mỗi ngày, bơm 5-6 lít máu mỗi phút, hoặc khoảng 2.000 gallon mỗi ngày.
2. Vị trí và hình dạng của tim
Tim được đặt ở khoang giữa của trung thất trong lồng ngực. Nó nằm phía bên dưới lồng xương sườn, chếch về bên trái xương ức và ở giữa phổi.
Nhìn từ bên ngoài, bạn có thể dễ dàng nhận thấy tim được hình thành từ cơ tim. Những cơ tim này co bóp mạnh mẽ và bơm máu đến các phần còn lại của cơ thể. Trên bề mặt của tim là các động mạch vành, có vai trò cung cấp máu giàu oxy cho cơ tim. Bên cạnh đó, các mạch máu chính đi vào tim bao gồm tĩnh mạch chủ trên, tĩnh mạch chủ dưới và tĩnh mạch phổi. Động mạch phổi khi đi ra khỏi tim sẽ mang theo máu có hàm lượng oxy thấp đến phổi, trong khi đó, máu từ động mạch chủ thoát ra và mang theo máu giàu oxy đến các phần còn lại của cơ thể.
Ở bên trong, tim được chia thành 4 khoang rỗng, hai bên ngăn cách bởi một vách ngăn. Ở mỗi nữa trái và phải của tim lại được chia thành hai buồng, bao gồm tâm nhĩ ở buồng trên cùng và tâm thất ở buồng dưới cùng. Hai buồng này hoạt động kết nối với nhau, co bóp và thư giãn để bơm máu đi nuôi dưỡng cơ thể. Khi đi ra khỏi mỗi buồng tim, máu sẽ phải đi qua van tim. Van tim thường có bốn loại, gồm van hai lá, van ba lá, van động mạch chủ và van Pulmonic. Trong đó, van 3 lá nằm giữa tâm nhĩ phải và tâm thất phải, van hai lá nằm giữa tâm nhĩ trái và tâm thất trái; các van động mạch phổi và van động mạch chủ nằm ở giữa tâm thất và các mạch máu chính.
Các van tim hoạt động giống như chiếc van một chiều, đảm bảo cho máu luôn chảy đúng hướng. Mỗi van sẽ có một bộ nắp riêng biệt, hay còn gọi là nút hoặc lá mỏng. Đối với van hai lá thường có hai lá mỏng, những van khác sẽ có ba lá mỏng. Các lá mỏng được gắn vào một vòng mô cứng có tên là Annulus (có tác dụng duy trì hình dạng thích hợp của van tim).
3. Tim hoạt động như thế nào?
Hệ thống điện tim đóng vai trò là nguồn năng lượng chính giúp tâm thất và tâm nhĩ hoạt động xen kẽ và thư giãn cùng nhau để quá trình bơm máu qua tim xảy ra theo đúng chu trình.
Bên cạnh đó, nhịp tim sẽ được kích hoạt bởi các xung điện truyền xuống một con đường đặc biệt xuyên qua tim:
Xung điện sẽ bắt đầu với một bó nhỏ của các tế bào chuyên biệt có tên là nút xoang (SA- nút trung tâm, nằm ở tâm nhĩ phải). Nút SA tựa như một chiếc máy tạo nhịp tim tự nhiên, với tần số phát nhịp bình thường 60 – 100 lần mỗi phút. Sau đó, xung điện sẽ truyền qua các cơ xung quanh và khiến cho tâm nhĩ co lại.
Tại trung tâm của tim, nằm giữa tâm thất và tâm nhĩ là một cụm tế bào gọi là nút nhĩ thất (AV). Nút này có khả năng làm chậm các tín hiệu điện trước khi chúng đi vào tâm thất. Điều này giúp tâm nhĩ có thời gian co bóp trước khi tâm thất hoạt động.
Mạng lưới His-Purkinje tạo ra một cầu nối, giúp các sợi gửi xung điện đến các thành cơ của tâm thất, từ đó giúp tâm thất co lại.
Khi ở trạng thái nghỉ ngơi, tim sẽ đập khoảng 50-99 lần/phút. Nếu bạn tập thể dục, bị sốt, sử dụng một số loại thuốc hoặc có các vấn đề về cảm xúc, tâm lý có thể khiến tim đập nhanh hơn bình thường (hơn 100 nhịp/phút).
4. Chu trình bơm máu của tim qua cơ thể con người như thế nào?
Khi tim đập, một lượng máu sẽ được bơm qua một hệ thống mạch máu, hay còn gọi là hệ tuần hoàn. Trong đó, các ống cơ và các mạch đàn hồi sẽ đảm nhiệm chức năng đưa máu đến khắp các bộ phận của cơ thể.
Có thể thấy, máu đóng vai trò vô cùng thiết yếu trong hệ tuần hoàn. Nó không chỉ mang oxy tươi từ phổi và các chất dinh dưỡng cần thiết khác đến các mô của cơ thể mà đồng thời, nó còn thực hiện nhiệm vụ đưa các chất thải ra khỏi các mô, trong đó có carbon dioxide. Điều này giúp duy trì sự sống và tăng cường sức khỏe cho toàn bộ cơ thể.
Cơ thể con người có ba mạch máu chính, bao gồm:
- Động mạch: Bắt đầu với động mạch chủ được xem là động mạch lớn rời khỏi tim. Động mạch này có vai trò mang máu giàu oxy từ tim đi đến khắp các mô trong cơ thể. Chúng được phân nhánh nhiều lần và ngày càng nhỏ hơn khi mang máu từ tim vào các cơ quan.
- Mao mạch: Bao gồm những mạch máu nhỏ và mỏng, nối liền động mạch với tĩnh mạch. Cấu tạo thành mỏng giúp cho các chất dinh dưỡng, oxy, carbon dioxide và các chất thải khác có thể dễ dàng đi qua các tế bào của cơ thể.
- Tĩnh mạch: Bao gồm các mạch máu đưa máu có hàm lượng oxy thấp về tim và đào thải các chất thải ra khỏi cơ thể. Càng đến gần tim, các tĩnh mạch sẽ càng lớn. Trong đó, các tĩnh mạch chủ trên có nhiệm vụ đưa máu từ đầu và cánh tay đến tim, các tĩnh mạch chủ dưới sẽ hoạt động và đưa máu từ chân và bụng vào tim.
5. Chu trình bơm máu của tim
Một hệ thống tuần hoàn sẽ được lặp đi lặp lại nhiều lần, giúp máu chảy liên tục đến tim, phổi và các bộ phận khác của cơ thể. Chu trình này diễn ra như sau:
Bên phải tim
Máu được đưa vào tim thông qua hai tĩnh mạch lớn là tĩnh mạch chủ trên và tĩnh mạch chủ dưới. Sau đó, làm trống máu nghèo oxy từ cơ thể vào tâm nhĩ phải của tim.
Khi tâm nhĩ co lại, van ba lá sẽ mở ra và máu được chảy từ tâm nhĩ phải vào tâm thất phải.
Khi tâm thất đã đầy máu, van ba lá sẽ đóng lại để ngăn không cho máu chảy ngược lại tâm nhĩ trong khoảng thời gian tâm thất co lại.
Sau khi tâm thất co lại, van động mạch phổi sẽ đưa máu ra khỏi tim để vào phổi. Tại đây, máu được oxy hóa, thải CO2 và nhận O2 , sau đó quay trở lại tâm nhĩ trái thông qua các tĩnh mạch phổi.
Bên trái tim
Lúc này, các tĩnh mạch phổi rỗng máu giàu oxy từ phổi vào tâm nhĩ trái của tim.
Khi tâm nhĩ co lại, van hai lá mở ra giúp máu chảy từ tâm nhĩ trái vào tâm thất trái.
Sau khi tâm thất đã đầy, van hai lá đóng lại, ngăn không cho máu chảy ngược vào tâm nhĩ trong lúc tâm thất co lại.
Sau khi tâm thất đã co lại, van động mạch chủ sẽ đưa máu ra khỏi tim để đến khắp các bộ phận của cơ thể.
Khi máu đi qua van động mạch phổi, nó sẽ tiếp tục đi vào trong phổi. Quá trình này được gọi là tuần hoàn phổi. Máu xuất phát từ van động mạch phổi, sau đó đi đến động mạch phổi và các mao mạch nhỏ bên trong phổi. Tại đây, oxy đi từ các túi khí nhỏ gọi là các phế nang trong phổi và qua các thành của mao mạch vào máu. Trong khi đó, chất thải carbon dioxide được tạo ra qua quá trình trao đổi chất sẽ đi từ máu vào các túi khí và rời khỏi cơ thể khi bạn thở ra. Sau khi máu đã được thanh lọc và oxy hóa, nó sẽ quay trở lại tâm nhĩ trái thông qua các tĩnh mạch phổi.