Cây mua tím, hay còn được biết với tên gọi dân dã như dã mẫu đơn, mua bà, bạch niêm, mạy nát, là một loài hoa rất đặc trưng của vùng núi cao ở Việt Nam. Mặc dù không quá phổ biến, nhưng những bông hoa mua tím đẹp mơ mộng và ẩn chứa những câu chuyện thú vị đã đi vào lòng người. Hãy cùng Doctors 24h tìm hiểu về nguồn gốc, đặc điểm và công dụng của cây mua tím sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về loài hoa bình dị nhưng đầy ý nghĩa này.
Giới thiệu về cây mua tím
Cây mua tím, có tên khoa học là Melastoma candidum, là một loài cây thuộc họ Melastomataceae. Trong dân gian, cây mua tím còn được gọi bằng nhiều tên khác như dã mẫu đơn, mua bà, bạch niêm, mạy nát… Nguồn gốc của cây mua tím đến từ khu vực nhiệt đới châu Á-châu Âu. Phân bố rộng khắp các vùng nhiệt đới trên thế giới, cây mua tím có rất nhiều loài, tùy theo điều kiện địa lý và khí hậu.
Cây mua tím là một loài cây bụi thân thấp, có chiều cao khoảng 1-2 mét. Thân cây mua tím thường có màu nâu đỏ, mọc thẳng đứng. Lá của cây mua tím có hình bầu dục, gân lá nổi rõ và mọc đối xứng nhau. Đặc trưng nổi bật của cây mua tím chính là những bông hoa mọc ở ngọn cành, có màu tím hồng nhạt, tạo nên vẻ đẹp mơ mộng, lãng mạn.
Hoa mua tím có 5 cánh, đài hoa phình to ở gốc. Quả của cây mua tím là những quả hình cầu, to bằng trái cherry, có màu tím đen khi chín, bên trong là phần cơm có thể ăn được với vị chua ngọt.
Cây mua rừng – đặc trưng của vùng núi cao
Ở Việt Nam, cây mua tím thường mọc hoang ở các vùng núi cao, rừng rậm. Điển hình như cây mua rừng, một biến thể của cây mua tím, có đặc trưng là thích nghi tốt với điều kiện khắc nghiệt của vùng núi cao. Cây mua rừng có khả năng sinh trưởng nhanh, dễ thích nghi với môi trường sống, không cần chăm sóc kỹ lưỡng. Nhờ tính chất hoang dại này, cây mua rừng có thể mọc lan rộng trên các vùng núi cao của Việt Nam.
Tương tự như cây mua tím, cây mua rừng cũng thể hiện vẻ đẹp đặc trưng qua những bông hoa mọc ở đầu cành. Hoa mua rừng có cánh hoa mỏng manh, mang sắc tím nhẹ nhàng. Quả của cây mua rừng cũng có kích thước khá lớn, hình cầu, màu tím đen khi chín. Bên trong quả là phần cơm mọng nước, có vị chua ngọt rất dễ ăn.
Tác dụng của cây mua tím (cây mua rừng)
Giá trị về mặt thẩm mỹ và tâm linh
Mặc dù không phải là loài hoa quá phổ biến, nhưng những bông hoa mua tím với vẻ đẹp bình dị, lãng mạn đã trở thành một biểu tượng quen thuộc và gắn liền với văn hóa, nghệ thuật dân gian Việt Nam. Từ xa xưa, cánh hoa mua tím với sắc tím nhạt, bầu dục và những cụm hoa dịu dàng đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho nhiều tác phẩm văn học, nghệ thuật dân gian.
Những câu thơ, bài hát ca ngợi vẻ đẹp của hoa mua tím như Hoa mua ai bán mà mua hay Đây là hoa mua rừng đã trở thành những tác phẩm kinh điển, đi vào lòng người và khắc sâu trong ký ức của nhiều thế hệ. Hoa mua tím không chỉ được ví von là “bông hoa dã dượi” mà còn được ẩn dụ là “bông hoa tình yêu” – biểu tượng cho tình cảm son sắt, chung thủy của người phụ nữ Việt Nam.
Bên cạnh giá trị thẩm mỹ, hoa mua tím còn mang một ý nghĩa tâm linh sâu sắc trong truyền thuyết dân gian. Theo truyền thuyết, hoa mua tím là hoá thân của những giọt nước mắt của người phụ nữ tiễn chồng ra trận, thể hiện tấm lòng son sắt, chung thủy của người vợ. Đó cũng chính là lý do hoa mua tím trở thành biểu tượng của tình yêu, gắn bó gia đình trong văn hoá Việt Nam.
Công dụng y học và dân gian
Ngoài những giá trị về mặt thẩm mỹ và tâm linh, cây mua tím (hay còn gọi là cây mua rừng) còn được ứng dụng rộng rãi trong y học cổ truyền và kinh nghiệm dân gian, trở thành một loại cây thuốc quý giá.
Các bộ phận của cây mua như lá, rễ, quả đều được sử dụng làm thuốc chữa bệnh. Lá tươi của cây mua tím có vị chua ngọt, được sắc uống như một loại trà giải độc, chữa các bệnh về da, mắt. Rễ và vỏ thân cây cũng được dùng để điều trị các rối loạn về tiêu hóa, đau họng. Đặc biệt, quả mua tím chín có thể ăn trực tiếp, mang lại nhiều lợi ích sức khỏe nhờ hàm lượng vitamin và chất xơ dồi dào.
Ngoài ra, trong y học dân gian, cây mua tím còn được sử dụng để chế biến các bài thuốc chữa bệnh, đau nhức, sốt rét… Những kinh nghiệm và bí quyết sử dụng cây mua tím trong y học cổ truyền đã được lưu truyền qua nhiều thế hệ, trở thành một phần không thể thiếu trong kho tàng y dược học dân gian của người Việt.
Có thể nói, cây mua tím (hay cây mua rừng) không chỉ là một loài cây bản địa thông thường, mà còn là một biểu tượng văn hóa, tinh thần đậm đà bản sắc dân tộc Việt Nam, với những giá trị thẩm mỹ, tâm linh và y học cổ truyền vô cùng quý giá.
Kết luận
Cây mua tím, hay còn gọi là cây mua rừng, là một loài cây bản địa của vùng núi cao Việt Nam, mang trong mình nhiều giá trị đặc biệt. Từ nguồn gốc, đặc điểm sinh trưởng cho đến ý nghĩa văn hóa, tâm linh và công dụng y dược, cây mua tím đã trở thành một biểu tượng đậm đà bản sắc dân tộc.
Việc bảo tồn và phát triển loài cây này không chỉ góp phần gìn giữ vẻ đẹp tự nhiên vùng núi cao mà còn giữ gìn những giá trị văn hóa, tinh thần quý báu của người Việt. Nhận thức và hành động bảo vệ cây mua tím sẽ góp phần gìn giữ một phần Di sản văn hóa Việt Nam.