Gối Hạc (Leea rubra Blume)
A. Mô Tả Cây
Gối Hạc, còn được biết đến với các tên gọi như kim lê, bí đại, phỉ tủ, mũn, mạy chia (Thổ), mang tên khoa học Leea rubra Blume và thuộc họ Gối hạc (Leeaceae).
- Cây phát triển thành bụi dày, có chiều cao lên đến 1-1,5m. Thân cây có rãnh dọc và phình lên ở những mấu giống như gối con chim hạc. Rễ củ của cây có màu hồng, trắng và vàng.
- Lá cây có hình dạng lông chim ba lần, với phần trên có hai lần, phiến lá chét có răng cưa thô to, dài 5-11cm, rộng 25-60mm, gần như không cuống.
- Hoa của cây nhỏ, màu hồng, mọc thành ngù ở đầu cành. Quả có đường kính 6-7mm, chứa từ 4-6 hạt, có chiều dài khoảng 4mm. Quả khi chín có màu đen, thời kỳ hoa quả thường là từ tháng 5 đến tháng 10.
B. Phân Bố, Thu Hái và Chế Biến
- Cây phát triển hoang dại ở những vùng đồi núi. Việc thu hái thường được thực hiện vào mùa thu đông. Rễ được đào lấy về, rửa sạch và thái mỏng, sau đó phơi hay sấy khô.
C. Thành Phần Hoá Học
- Hiện chưa có tài liệu nghiên cứu về thành phần hoá học của cây này.
D. Công Dụng và Liều Dùng
- Gối Hạc được sử dụng trong y học dân gian để chữa trị các bệnh như đau nhức khớp xương, tê thấp, đau bụng, và rong kinh.
- Liều dùng thông thường là 10-16g, có thể dạng thuốc sắc, thuốc bột, hoặc ngâm rượu.
Chú Thích:
- Ngoài cây Leea rubra, còn có cây Leea sambuciana cũng được gọi là Gối Hạc. Hai loại cây này giống nhau về tên gọi nhưng có thể phân biệt qua cách lá kép xẻ lông chim hai lần và cụm hoa lớn hình ngù. Cả hai đều có công dụng tương tự.
Đơn Thuốc Có Gối Hạc Được Dùng Trong Dân Gian:
- Chữa sưng tấy, đau bắp chuối hay phong thấp sưng đầu gối: Rễ Gối Hạc 40-50g sắc uống. Hoặc phối hợp với các vị thuốc khác như Cỏ xước, Ngưu tất, Rễ gấc, Tỳ giải, với mỗi vị 15g, cũng sắc uống.