Yến mạch được xem là một “siêu thực phẩm” với hàm lượng dinh dưỡng dồi dào và nhiều lợi ích sức khỏe. Tuy nhiên, giống như bất kỳ loại thực phẩm nào khác, yến mạch cũng có một số lưu ý và hạn chế nhất định đối với một số đối tượng.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu Yến mạch kị gì, cũng như những đối tượng nên cẩn trọng hoặc hạn chế sử dụng để bảo vệ sức khỏe. Với những thông tin chi tiết và hữu ích, bạn sẽ có cái nhìn toàn diện hơn về yến mạch, từ đó đưa ra những lựa chọn dinh dưỡng thông minh và phù hợp với tình trạng sức khỏe của bản thân. Hãy cùng Doctors 24h khám phá ngay!
Yến mạch kỵ gì?
Yến mạch kỵ đường (đặc biệt với người tiểu đường)
Yến mạch là một loại ngũ cốc giàu carbohydrate phức tạp và có chỉ số đường huyết (GI) khá cao, dao động từ 55-79 tùy theo cách chế biến. Điều này có nghĩa là yến mạch sẽ làm tăng lượng đường trong máu nhanh chóng sau khi ăn. Đối với người bị tiểu đường, việc ăn quá nhiều yến mạch có thể dẫn đến tăng đột ngột lượng đường huyết, gây ra các biến chứng nguy hiểm.
Vì vậy, người bị tiểu đường cần phải cẩn trọng trong việc kiểm soát khẩu phần và thời điểm ăn yến mạch. Khuyến nghị là nên ăn yến mạch kết hợp với các loại thực phẩm có chỉ số đường huyết thấp như hạt, rau củ để giảm tác động lên lượng đường máu. Đồng thời, cần tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để điều chỉnh liều lượng insulin hoặc thuốc hạ đường huyết phù hợp.
Yến mạch kỵ chất béo bão hòa
Yến mạch nguyên chất không chứa chất béo bão hòa, tuy nhiên cách chế biến có thể bổ sung thêm chất béo bão hòa vào món ăn. Nhiều người thường chế biến yến mạch với bơ, dầu ăn chất lượng kém hoặc các loại sốt, xúp có hàm lượng chất béo bão hòa cao. Lượng chất béo bão hòa dư thừa sẽ gây ra nhiều vấn đề sức khỏe như tăng nguy cơ bệnh tim mạch, tăng cholesterol xấu, béo phì, tiểu đường,…
Do đó, khi chế biến yến mạch, nên sử dụng dầu thực vật lành mạnh như dầu olive, dầu hạt cải, dầu đậu nành và hạn chế tối đa việc sử dụng bơ, mỡ động vật hay các loại sốt, xì dầu chứa nhiều chất béo bão hòa. Điều này sẽ giúp bạn tận hưởng tối đa lợi ích dinh dưỡng của yến mạch mà không làm tăng nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến chất béo bão hòa.
Yến mạch kỵ sử dụng quá mức
Mặc dù yến mạch là một loại ngũ cốc rất tốt cho sức khỏe, nhưng nếu sử dụng quá mức sẽ gây ra một số tác dụng không mong muốn. Yến mạch chứa hàm lượng chất xơ cao, nếu ăn quá nhiều trong một lần có thể dẫn đến tình trạng khó tiêu, đầy hơi, trướng bụng. Đặc biệt, những người có hệ tiêu hóa nhạy cảm sẽ dễ gặp phải vấn đề này hơn.
Bên cạnh đó, nếu chỉ ăn quá nhiều yến mạch mà không kết hợp với các loại thực phẩm khác, bạn có thể gặp phải tình trạng thiếu hụt một số vitamin và khoáng chất quan trọng. Yến mạch tuy giàu mangan, phosphor, magiê nhưng lại thiếu vitamin C, vitamin A, canxi, sắt,… Do đó, chế độ ăn cần phải đa dạng và cân bằng các nhóm thực phẩm để đáp ứng đầy đủ nhu cầu dinh dưỡng.
Để tránh những tác dụng phụ không mong muốn, khuyến nghị là bạn nên giới hạn khẩu phần yến mạch ở mức vừa phải, khoảng 1/2 – 1 chén yến mạch mỗi bữa ăn. Kết hợp yến mạch với các loại rau củ quả, nguồn protein từ thịt nạc, cá, trứng để có một bữa ăn cân bằng dinh dưỡng. Ngoài ra, đừng quên uống đủ nước để tránh bị táo bón do chất xơ cao trong yến mạch.
Những ai không nên ăn yến mạch?
Người bị bệnh tiểu đường
Như đã đề cập ở phần trên, yến mạch có chỉ số đường huyết (GI) khá cao, dao động từ 55-79 tùy theo cách chế biến. Điều này có nghĩa rằng sau khi ăn, lượng đường trong máu sẽ tăng nhanh chóng. Đối với người bị tiểu đường, việc ăn quá nhiều yến mạch có thể dẫn đến tình trạng tăng đột ngột lượng đường huyết, gây ra các biến chứng nguy hiểm như hôn mê do tăng đường huyết, thậm chí có thể dẫn đến tử vong nếu không được kiểm soát kịp thời.
Vì vậy, người bị tiểu đường cần phải hết sức thận trọng khi ăn yến mạch. Khuyến nghị là nên kiểm soát khẩu phần yến mạch, kết hợp với các loại thực phẩm có chỉ số đường huyết thấp như hạt, rau củ để giảm tác động lên lượng đường máu. Đồng thời, cần tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để điều chỉnh liều lượng insulin hoặc thuốc hạ đường huyết phù hợp khi bổ sung yến mạch vào chế độ ăn.
Người bị bệnh thận mạn tính
Yến mạch là một nguồn cung cấp kali dồi dào với khoảng 290mg kali trong 100g yến mạch. Đối với những người bình thường, lượng kali này là an toàn và mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Tuy nhiên, đối với người bị bệnh thận mạn tính, việc ăn quá nhiều yến mạch có thể gây nguy hiểm.
Khi chức năng thận bị suy giảm, cơ thể không thể đào thải kali dư thừa ra khỏi cơ thể một cách hiệu quả. Quá nhiều kali tích tụ trong máu (tăng kali máu) có thể dẫn đến các triệu chứng như tê tê, chuột rút, buồn nôn, nôn mửa, nhịp tim không đều, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng. Vì vậy, người bị bệnh thận mạn tính cần phải hạn chế ăn các thực phẩm giàu kali như yến mạch.
Trước khi bổ sung yến mạch vào chế độ ăn, người bị bệnh thận mạn tính nên tham vấn ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để được tư vấn về khẩu phần phù hợp, tránh gây nguy hiểm cho sức khỏe.
Người bị dị ứng với ngũ cốc có gluten
Mặc dù yến mạch không chứa gluten một cách tự nhiên, nhưng trong quá trình trồng, thu hoạch và chế biến, yến mạch có thể bị nhiễm chéo với các loại ngũ cốc chứa gluten như lúa mì, lúa mạch,… Điều này có thể gây ra phản ứng dị ứng ở những người mẫn cảm với gluten.
Triệu chứng dị ứng gluten thường bao gồm đau bụng, tiêu chảy, buồn nôn, nôn mửa, sưng phồng bụng, mệt mỏi, rối loạn tiêu hóa,… Ở trường hợp nặng, dị ứng gluten có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hơn như bệnh về ruột già, thiếu máu, thấp còi, suy dinh dưỡng.
Để đảm bảo an toàn, những người bị dị ứng với gluten nên chọn mua yến mạch đã được chứng nhận không chứa gluten hoặc được sản xuất tại các cơ sở chuyên dụng, tránh nguy cơ nhiễm chéo. Ngoài ra, cũng cần chú ý đọc kỹ nhãn thành phần trên bao bì để đảm bảo sản phẩm yến mạch không chứa bất kỳ thành phần nào có nguồn gốc từ ngũ cốc có gluten.
Trẻ nhỏ dưới 1 tuổi
Trẻ nhỏ dưới 1 tuổi thường có hệ tiêu hóa còn non nớt và chưa phát triển đầy đủ các enzyme cần thiết để tiêu hóa và hấp thụ các loại carbohydrate phức tạp và chất xơ trong yến mạch. Việc cho trẻ ăn quá sớm có thể dẫn đến tình trạng khó tiêu, đầy hơi, trướng bụng gây khó chịu cho trẻ.
Bên cạnh đó, yến mạch cũng chứa một lượng nhỏ protein đậu nành có thể gây dị ứng ở trẻ nhỏ. Do đó, các chuyên gia dinh dưỡng khuyến cáo không nên cho trẻ dưới 1 tuổi ăn yến mạch hoặc bất kỳ loại ngũ cốc nguyên hạt nào.
Thay vào đó, nên chờ đến khi trẻ trên 1 tuổi và bắt đầu với những lượng nhỏ yến mạch đã được nghiền nhỏ hoặc xay nhuyễn trước. Sau đó, theo dõi phản ứng của trẻ và từ từ tăng dần khẩu phần yến mạch trong chế độ ăn khi trẻ đã quen dạ dày.
Người bị tắc nghẽn đường tiêu hóa
Yến mạch rất giàu chất xơ, với khoảng 10g chất xơ trong 100g yến mạch. Đây là một lượng chất xơ khá cao so với nhu cầu hàng ngày của một người trưởng thành là 25-30g chất xơ. Chất xơ rất tốt cho sức khỏe tiêu hóa nhưng nếu ăn quá nhiều, đặc biệt đối với những người đang bị tắc nghẽn đường tiêu hóa.
Kết luận
Yến mạch là một trong những loại ngũ cốc lành mạnh và giàu dinh dưỡng nhất, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Tuy nhiên, như bất kỳ loại thực phẩm nào khác, yến mạch cũng có một số điểm cần lưu ý để sử dụng an toàn và hiệu quả.
Với sự cân nhắc và sử dụng đúng cách, yến mạch sẽ là một phần quan trọng của một chế độ ăn uống lành mạnh, giúp bạn duy trì sức khỏe tốt và phòng ngừa nhiều bệnh tật.