Tên khác: cây thuốc dòi, còn được gọi là bọ mắm, thuộc loài Pouzolzia zeylanica Benn. (Pouzolzia indica Gaud.) và thuộc họ Gai – Urticaceae.
Mô tả cây
Cây thuốc dòi là loại cỏ với cành mềm, thân mọc có lông. Lá mọc so le, đôi khi mọc đối và có lá kèm, hình mác, hẹp, trên gân lá và cả hai mặt đều có lông, đặc biệt là ở mặt dưới. Chiều dài lá dao động từ 4-9cm và chiều rộng từ 1,5-2,5cm. Lá có 3 gân xuất phát từ cuống, cuống dài 5mm và có lông trắng. Cụm hoa đơn tính mọc thành xim co, ở kẽ lá có các hoa không cuống. Quả của cây có hình trứng nhọn và bao hoa có lông.
Phân bố, thu hái và chế biến
Cây bọ mắm mọc hoang khắp nơi ở Việt Nam và chưa có thông tin về việc trồng cây này. Người ta thường hái toàn bộ cây về sử dụng tươi, phơi hay sấy khô. Mùa thu hái diễn ra từ tháng 4 đến tháng 6.
Thành phần hoá học
Hiện chưa có tài liệu nghiên cứu chi tiết về thành phần hoá học của cây thuốc dòi.
Công dụng và liều dùng
- Cây thuốc dòi được nhân dân sử dụng để chế biến thành cây sắc hoặc nấu thành cao, chủ yếu để chữa bệnh ho lâu năm, ho lao, và viêm họng. Nó thường được sử dụng độc lập hoặc kết hợp với các vị thuốc khác.
- Ngày dùng khoảng 10-20g dưới dạng thuốc sắc hoặc thuốc cao. Có những nơi sử dụng cây này để làm thuốc mát và có tác dụng thông tiểu, thậm chí còn giúp thông sữa ở phụ nữ sau khi sinh.
- Nhân dân thường sử dụng cây thuốc dòi bằng cách giã nát và trộn vào mắm tôm để ngăn chặn dòi bọ. Có những nơi sử dụng lá giã nát để đặt vào răng sâu nhằm chữa trị sâu răng.
Đơn thuốc có bọ mắm
1. Chữa đinh nhọt, viêm sưng vú, vết bầm tụ máu:
- Lấy một nắm cây thuốc dòi giã nát và đắp lên vùng sưng đau.
2. Chữa viêm mũi sưng đau
- Lấy lá hoặc hoa cây thuốc dòi khoảng 15-20g, giã nát và trộn với vài hạt muối.
- Gạn lấy nước, dùng bông y tế thấm và bôi vào mũi nơi bị viêm, thực hiện 3-4 lần mỗi ngày.
3. Chữa ho, viêm đau họng
- Lấy cây thuốc dòi khô 10-20g, sắc lấy nước để uống, hoặc lấy lá hoặc hoa cây thuốc dòi khoảng 20-30g, giã nát và trộn với vài hạt muối.
- Gạn lấy nước và ngậm nuốt từ từ, thực hiện ngày 1 thang trong 7 ngày liên tục.